Nowelizacja KP - obowiązki zakładowej organizacji związkowej

Ustawa z 1 grudnia 2022 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2023 r. poz. 240) wprowadziła regulacje dotyczące kontroli trzeźwości i pracy zdalnej.

Kontrola trzeźwości

Zgodnie z treścią art. 221c § 10 k.p.wprowadzenie kontroli trzeźwości, określenie grup lub grupy pracowników objętych kontrolą trzeźwości, sposób przeprowadzania kontroli trzeźwości, w tym rodzaj urządzenia wykorzystywanego do kontroli, czas i częstotliwość jej przeprowadzania, ustala się:
♦ w układzie zbiorowym pracy, lub
♦ w regulaminie pracy, albo
♦ w obwieszczeniu, jeżeli pracodawca nie jest objęty układem zbiorowym pracy lub nie jest obowiązany do ustalenia regulaminu pracy.

Zatem należy uznać, że w przypadku szkoły, zasady dotyczące przeprowadzania kontroli trzeźwości ustala się w regulaminie pracy.

Zgodnie z treścią art. 1042 § 1 k.p., regulamin pracy ustala pracodawca w uzgodnieniu z zakładową organizacją związkową.

Obowiązek uzgodnienia treści zmian do regulaminu pracy podlega tej samej normie art. 1042 § 1 k.p. Przepis ten dotyczy więc każdorazowej zmiany treści regulaminu pracy, a nie jedynie jego pierwszego wprowadzenia.

Zmiany w regulaminie muszą zostać uzgodnione z zakładową organizacją związkową (art. 1042 § 1 k.p.).

W razie nieuzgodnienia treści regulaminu pracy z zakładową organizacją związkową w ustalonym przez strony terminie, a także w przypadku, gdy u danego pracodawcy nie działa zakładowa organizacja związkowa, regulamin pracy ustala pracodawca (art. 1042 § 2 k.p.).

Praca zdalna

1. Wprowadzenie przez pracodawcę zasad pracy zdalnej w regulaminie

Brak porozumienia ze związkami zawodowymi
♦ Jeżeli w terminie 30 dni od dnia przedstawienia projektu porozumienia przez pracodawcę nie dojdzie do zawarcia porozumienia, pracodawca określa zasady wykonywania pracy zdalnej w regulaminie, uwzględniając ustalenia podjęte z zakładowymi organizacjami związkowymi w toku uzgadniania porozumienia(art. 6720 § 3 k.p.).
Brak związków zawodowych
♦ Jeżeli u danego pracodawcy nie działają zakładowe organizacje związkowe, pracodawca określa zasady wykonywania pracy zdalnej w regulaminie po konsultacji z przedstawicielami pracowników wyłonionymi w trybie przyjętym u danego pracodawcy(art. 6720 § 4 k.p.).

2. Treść porozumienia(i regulaminu)
W porozumieniu(oraz regulaminie)określa się w szczególności:
♦ grupę lub grupy pracowników, którzy mogą być objęci pracą zdalną;
♦ zasady pokrywania przez pracodawcę kosztów, tj. kosztów:
♦ instalacji,
♦ serwisu,
♦ konserwacji, serwisu, eksploatacji narzędzi pracy niezbędnych do wykonywania pracy zdalnej,
♦ energii elektrycznej oraz
♦ usług telekomunikacyjnych niezbędnych do wykonywania pracy zdalnej;
♦ innych kosztów bezpośrednio związanych z wykonywaniem pracy zdalnej.
♦ zasady ustalania ekwiwalentu pieniężnego(w wysokości ustalonej z pracodawcą) za wykorzystanie przez pracownika wykonującego pracę zdalną materiałów i narzędzi pracy, w tym urządzeń technicznych, niezbędnych do wykonywania pracy zdalnej, niezapewnionych przez pracodawcę;
♦ ekwiwalent pieniężny dotyczy rzeczywistych kosztów materiałów i narzędzi pracy oraz korzystania z urządzeń,
♦ brak jest przepisów obiektywizujących zasady ustalania ekwiwalentu, dotyczących ustalenia zasad obliczania kosztów użytkowania np. prywatnego komputera, drukarki czy routera, ustalenia proporcji kosztów prądu czy Internetu w odniesieniu do pracy zdalnej i pozostałego czasu niezwiązanego z pracą,
♦ dodatkowy problem z rozliczeniem kosztów w przypadku korzystania z usługi „internet/telefon/telewizja”, które nie wykazują odrębnego kosztu dostarczenia internetu.
♦ zasady ustalania ryczałtu(zamiast ekwiwalentu pieniężnego),którego wysokość odpowiada przewidywanym kosztom ponoszonym przez pracownika w związku z wykonywaniem pracy zdalnej;
♦ uśrednione, przewidywane koszty, zamiast kosztów rzeczywistych,
♦ łatwiejszy sposób ustalenia kosztów niż w przypadku ekwiwalentu,
♦ koszty nie uwzględniają opłat za użytkowanie urządzeń będących własnością pracownika, np. komputera, drukarki czy routera.
♦ przy ustalaniu wysokości ekwiwalentu albo ryczałtu bierze się pod uwagę w szczególności:
♦ normy zużycia materiałów i narzędzi pracy, w tym urządzeń technicznych,
♦ ich udokumentowane ceny rynkowe,
♦ ilość materiału wykorzystanego na potrzeby pracodawcy i ceny rynkowe tego materiału,
♦ normy zużycia energii elektrycznej oraz koszty usług telekomunikacyjnych (art. 6724 § 5 k.p.);

Przykładowo zasady ustalania ryczałtu można określić wzorem:
R = A x B x C, gdzie
R  - kwota ryczałtu
A – liczba godzin pracy zdalnej przepracowana przez pracownika w danym miesiącu
B – moc urządzenia wykorzystywanego do pracy zdalnej w kWh
C – średnia cena 1 kWh energii elektrycznej właściwej dla miejsca wykonywania pracy zdalnej w taryfie G11

♦ zasady porozumiewania się pracodawcy i pracownika wykonującego pracę zdalną, w tym sposób potwierdzania obecności na stanowisku pracy przez pracownika wykonującego pracę zdalną;
♦ zasady kontroli wykonywania pracy przez pracownika wykonującego pracę zdalną;
♦ zasady kontroli w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy;
♦ zasady kontroli przestrzegania wymogów w zakresie bezpieczeństwa i ochrony informacji, w tym procedur ochrony danych osobowych;
♦ zasady instalacji, inwentaryzacji, konserwacji, aktualizacji oprogramowania i serwisu powierzonych pracownikowi narzędzi pracy, w tym urządzeń technicznych.

Treść porozumienia nie może polegać na przepisaniu norm kodeksowych.

3. Nauczyciele a praca zdalna

Charakter pracy nauczyciela determinuje charakter zajęć z uczniami, co oznacza, że wprowadzenie pracy zdalnej nauczyciela praktycznie zawsze oznacza konieczność organizacji zajęć lekcyjnych w formie zdalnej, a więc nauki zdalnej dla uczniów.

Tymczasem z treści art. 42 ust. 2 pkt 1 KN obowiązkowe tygodniowe pensum zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych nauczyciel obowiązany jest realizować bezpośrednio z uczniami lub wychowankami albo na ich rzecz.

Zgodnie z treścią art. 6 pkt 1 KN nauczyciel obowiązany jest m.in. rzetelnie realizować zadania związane z powierzonym mu stanowiskiem oraz podstawowymi funkcjami szkoły: dydaktyczną, wychowawczą i opiekuńczą, w tym zadania związane z zapewnieniem bezpieczeństwa uczniom w czasie zajęć organizowanych przez szkołę.

Praca wykonywana w formie zdalnej uniemożliwia jednak wykonywanie przez nauczyciela funkcji opiekuńczej oraz zapewnienia bezpieczeństwa uczniom w czasie zajęć organizowanych przez szkołę, a są to przecież główne zadania szkoły, jak również jedne z podstawowych obowiązków nauczyciela.

Natomiast zasady organizowania pracy zdalnej w jednostkach systemu oświaty określa (lub określało):
♦ rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 20.03.2020 r. w sprawie szczególnych rozwiązań w okresie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 (Dz.U. z 2020 r. poz. 493), wydanego na podstawie art. 30c ustawy z dnia 14.12.2016 r. Prawo oświatowe (tj. Dz.U. z 2021 r. poz. 1082 ze zm.) – dalej u.p.o.,
♦ rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 26 stycznia 2022 r. w sprawie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 (Dz.U. z 2022 r. poz. 186 ze zm.), wydanego na podstawie art. 30b u.p.o.,
♦ (nieobowiązujące obecnie) rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 25 lutego 2022 r. w sprawie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z sytuacją na granicy państwowej Rzeczypospolitej Polskiej z Ukrainą (Dz.U. poz. 477).

Z ww. aktów wykonawczych wyraźnie wynika, że nauka w formie zdalnej w jednostkach systemu oświaty ma miejsce wyłącznie w okresie normatywnego ograniczenia funkcjonowania jednostki systemu oświaty i tylko na zasadach określonych w ww. rozporządzeniach.

Tak więc w jednostkach systemu oświaty nie jest możliwe zorganizowanie pracy zdalnej w innych przypadkach, tj. na wniosek pracownika czy zarządzeniem pracodawcy (tj. bez związku z zarządzeniem nauki zdalnej przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania).

Oznacza to, że poza sytuacjami normatywnego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty, praca dydaktyczna nauczycieli odbywa się stacjonarnie i w bezpośrednim kontakcie z uczniami.

Wykładnia przeciwna prowadziłaby do wniosku, że w każdym przypadku, gdy nauczyciel wystąpi o ustanowienie pracy zdalnej (w tym okazjonalnej pracy zdalnej) to szkoła będzie zobowiązana do organizacji nauki zdalnej w ramach zajęć dydaktycznych prowadzonych przez tego nauczyciela, wbrew regulacjom rozporządzeń wydanych na podstawie art. 30b i art. 30c u.p.o.

Dodać należy, że na podstawie art. 91c ust. 1 KN w zw. z art. 5 k.p. w odniesieniu do nauczycieli w zakresie objętym Kartą Nauczyciela nie mają zastosowania przepisy Kodeksu pracy (jeżeli stosunek pracy określonej kategorii pracowników regulują przepisy szczególne, przepisy kodeksu stosuje się w zakresie nieuregulowanym tymi przepisami).

W opinii ZNP ww. zasada obejmuje także normy wskazane w treści art. 67(18) - art. 67(34) k.p. (w wersji obowiązującej od 7.04.2023 r.), dotyczących organizacji pracy zdalnej (w tym także okazjonalnej pracy zdalnej), a więc w odniesieniu do nauczycieli praca zdalna jest możliwa tylko w sytuacji zarządzenia rozporządzeniami nauki zdalnej na podstawie art. 30b i art. 30c u.p.o.

W innym przypadku nauczyciel jest zobowiązany do realizacji tygodniowego pensum zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych bezpośrednio z uczniami lub wychowankami albo na ich rzecz (art. 42 ust. 2 pkt 1 KN) – z uwzględnieniem wykonywania zadań związanych z zapewnieniem bezpieczeństwa uczniom w czasie zajęć organizowanych przez szkołę.

Oczywiście porozumienia (i ewentualnie regulaminy) pracy zdalnej muszą obejmować także nauczycieli, ale z takim zastrzeżeniem, że zasady pracy zdalnej dotyczą nauczycieli tylko w sytuacji zarządzenia nauki zdalnej przez ministra do spraw oświaty i wychowania w aktach wykonawczych wydanych na podstawie delegacji określonych w art. 30b i art. 30c u.p.o.

Opracował Krzysztof Lisowski
Koordynator ds. prawnych
w Zespole Polityki Edukacyjnej ZG ZNP
Warszawa, 27 marca 2023 r.